保险公司前职员骗客户260万 9年炒股剩几百元
La Bolivara Respubliko Venezuelo, hispane: República Bolivariana de Venezuela, kaj pli simple Venezuela (elparolata BeneS?Ela) nome Venezuelo estas tropika lando, nome suverena ?tato situanta ?e la norda marbordo de Sudameriko. ?i estas konstituita per kontinenta areo kaj granda nombro de insuloj kaj insuletoj en la Kariba maro; ?ia ?efurbo kaj pli granda urba aglomera?o estas la urbo Karakaso.[1]?
?iaj landlimoj estas: norde la Kariba Maro kaj la Atlantika Oceano, Gujano oriente, Brazilo sude, kaj Kolombio okcidente. Norde, ne malproksime de la Venezuela marbordo trovi?as anka? la Nederlandaj Antiloj: Arubo, Kuracao kaj Bonero (Nederlando) kaj Trinidado kaj Tobago. Kun Gujano Venezuelo plendas reklamon al 159 542 km2 de teritorio okcidente de la rivero Esequibo, nome areo konata kiel Esekiba Gujano a? Zona en Reclamación (Reklamita Zono)?,[2] anta?e sub kontrolo de Nederlanda Gujano.
La teritorio nuntempe konata kiel Venezuelo estis koloniigita de la Re?lando Hispanio en 1522, kontra? rezistado fare de indianaj popoloj. En 1811, Venezuelo i?is unu de la unuaj hispanamerikaj teritorioj kiuj deklaris sian sendependecon disde Hispanio. La luktadon por la sendependigo estris figuroj kiel Francisco de Miranda, Simón Bolívar kaj José Antonio Páez, kiuj estris kelkajn militkampanjojn kontra? la koloniaj hispaniaj fortoj. En 1821, la sendependendismaj fortoj estritaj de Bolívar atingis definitivan venkon en la Batalo de Karabobo, kio ebligis la plifirmigon de la sendependeco de Venezuelo kaj de aliaj landoj kiuj kunformis la provizoran enton Granda Kolombio, kiel unio kiu ne da?ris multan tempon kaj finfine la Granda Kolombio dissolvi?is en 1830, lasante Venezuelon kiel sendependa lando. Venezuelo suferis la politikan agitadon kaj la a?tokration kaj restis dominita de regionaj ka?diloj ?is komenco de la 20-a jarcento. Ekde 1958, la lando havis serion de demokratiaj registaroj. La ekonomia krizo de la 1980-aj kaj 1990-aj jaroj rezultis en kelkaj politikaj krizoj, inklude mortigajn tumultajn nomitajn "Caracazo" en 1989, du klopodoj de pu?o en 1992 kaj politika ju?ado al la prezidento Carlos Andrés Pérez pro malversacio de publika mon(proviz)o en 1993. Kolapso en la fido al la politikaj partioj ekzistantaj kondukis en la prezidentaj elektoj de 1998 la eks-militiston Hugo Chávez al la prezidenteco, kaj al la komenco de la nomita Bolivara revolucio. Chávez ekregis konvokante Konstitucifaran Asembleon en 1999, kiu redaktis novan Konstitucion kiu inter alia ?an?is la oficialan nomon de la lando al República Bolivariana de Venezuela.[3]
En 2010, Venezuelo havis la nafto-rezervojn plej grandajn de la mondo kaj estis unu de la ?efaj landoj eksportantoj de nafto.[4] Anta? la ekspluatado de la nafto, la lando estis eksportanto de agrikulturaj produktoj, kiel kafo kaj kakao, sed nafto tuj atingis la dominadon de la eksportadoj kaj la enspezoj de la lando. La tutmonda troa propono kaj prezaltigo de nafto en la 1980-aj jaroj kondukis al krizo de la ekstera ?uldo kaj al longa ekonomia krizo. La inflacio plialti?is en 1996 kaj la indicoj de malri?eco plialti?is ?is 66 % en 1995. Por 1998 la MEP por persono malalti?is al la sama nivelo de 1963, nome triono de ties maksimumo, atingante ?in en 1978. La registaro de Hugo Chávez sekvis ideologion kontra?imperiisman kaj klopodis por ?an?o en la geopolitiko de la naftomerkato ser?ante novajn merkatojn[5] kaj apogante landoj en kiuj mankas la nafta resurso; tiukadre anka? plii?is la publika elspezo pere de la teorio de ri?odistribuado kaj kreski?is anka? la ekstera ?uldo ?is pli ol 118 000 milionoj de dolaroj senkontrole[6][7] kaj spite la eksplodon de la naftekspluatado ties konsekvencojn oni konstatos post jaroj;[8] la enspezo de valutoj estis investitaj grandparte en ekonomiaj politikoj de sociala bonfaro, dum la landa venezuela produktado stagnis dum la unuaj jaroj de lia regado, pliigante la socialan enspezadon kaj portempe malpliigante la malri?econ kaj la ekonomian malegalecon, pere ?efe de la pliigo de la naftoprezoj kio helpis la pliigon de la enspezoj de la lando.
Post kelkaj jaroj, la malplii?o de la enspezoj grandparte pro la troa publika elspezado, la pliigo de la importadoj, la politika koruptado, la bojkoto fare de landoj aliancanoj de Usono, la malplii?o de la tutlanda produktado pro la troa ?tata kontrolo kaj la ekonomiaj politikoj kiuj malhelpis la normalan disvolvigon de la privata sektoro,[9] estis amplekse menciitaj kiel faktoroj kiuj malstabiligis la ekonomion de la lando.[8] Tio kondukis al ?enerala krizo kiu rezultis en inflaciego, ekonomia krizo, malabundo de bazaj produktoj (akrigita pro internacia bojkoto instigita de Usono) kaj drastaj pliigoj de sendungado, malri?eco, malsanoj, infana mortindico, nesufi?a nutrado kaj krimindico.[10][11][12][13] Fine de 2017, la agentejoj de kredita kvalifikado deklaris Venezuelon "nepagipova" rilate al la pagoj de la ?tata ?uldo.[8] En 2019, la Oficejo de la Alta Komisaro de la Unui?intaj Nacioj pri Homaj Rajtoj publikigis informon indikantan, ke la refistaro de Venezuelo estas responsa pri sistemaj rompoj de la homaj rajtoj.[14]
Nomo
[redakti | redakti fonton]
La nomo de la lando estis inspirata de Amerigo Vespucci en 1499, dum lia esplorado de la nordokcidenta marbordo (konata hodia? kiel la Golfo de Venezuelo), kune kun Alonso de Ojeda. La skipo alvenis ?is la Lago de Marakajbo inter la duoninsuloj Paraguana kaj La Guajira, kie ili observis vila?ojn de la indi?enoj, kiuj havis la domojn super la akvo, apogitajn sur stangoj. Por Vespucci, ?i tio estis klara rememoro al la urbo Venecio—Venezia, en itala—. La eltrovita regiono estis nomita de Ojeda kiel Venezuela, kio signifis ion kia Venecieto, fare de Vespuccci kiel Venezziola, hispanigita poste kiel ?Venezuela? por la tuta regiono kaj por la golfo en kiu ili malkovris la palafitojn kiu estis nomita "golfo de Venezuela".[15] Poste la regiono estis konata anka? kiel Tierra Firme (kontinenta tero), kiel neinsula regiono de la kontinento kiu estis esplorita de e?ropanoj.
Geografio
[redakti | redakti fonton]
Venezuelo havas ?irka? 2.800 kilometrojn longan marbordon. La? marspaco, ?i posedas suverenecon al 71 295 km2 de teritoria maro,[16]? al 22 224 km2 en sia apuda zono,[16] al? 471 507 km2 de la Kariba maro kaj de la Atlantika Ocano la? la koncepto de ekonomia ekskluda zono,[17][18][19] kaj al 99 889 km2 la? la koncepto de kontinentbreto.[20]? Tiu granda marzono limas kun tiuj de dek tri ?tatoj.[21]
El la tuta tera areo, ?irka? 39 % konsistas el arbaroj, 20 % el pa?tejoj kaj 4 % el agroj kaj kampoj. Venezuelo limas tere al tri ?tatoj: oriente al Gujano per 743 kilometrojn longa limo, sude al Brazilo per 1.819 kilometrojn longa limo kaj okcidente al Kolombio per 2.050 kilometrojn longa limo. La tuto de la surteraj landlimoj de Venezuelo estas 4 612 kilometrojn longa.
Venezuelo dividi?as je kvar regionoj: la Andoj, kiuj etendi?as la? orient-okcidenta kurbo de la kolombia limo la? la kariba maro orienten (vidu artikolon Cordillera de Mérida; la Orinoko-enena?oj (Llanos) en la centro; la malaltebena?oj de Marakajbo en la nordokcidento (kun la Golfo de Venezuelo norde kaj la Lago Marakajbo sude de tiu); kaj la altebena?o de Gujano en la sudoriento. La Sierra La Culata estas la nomo kiun ricevas unu el la du sierras en kiuj dividi?as la anda montaro survoje tra la centra parto de la zono anda de Venezuelo inter la ?tatoj Mérida kaj Trujillo.
Venezuelo estas la sesa plej granda lando de Sudameriko. ?i estas la pejza?e plej diversa lando inter ?iuj sudamerikaj ?tatoj. Estas granda kontrasto inter la dezertaj pejza?oj la? la istmo de Coro (Venezuelo) kaj la mar?oj de la delto de la Amacuro, la ne?kovritaj montoj de la Cordillera de Mérida kaj la vastaj ebena?oj en la centro de la lando.
La Lago Marakajbo estas grava geografia elemento de la landa marbordo kaj la Lago Valencia estas la dua lago la? gravo en Venezuelo post la lago Marakajbo.
Estas multaj insuloj, kiel ekzemple la Insularo Los Roques.
Historio
[redakti | redakti fonton]Anta? la 19-a jarcento
[redakti | redakti fonton]La lando estis lo?ata anta? 1492 de diversaj disaj triboj de indianoj, ne unuigitaj kiel en aliaj regionoj de Sudameriko.
La konkero fare de la Hispana Imperio estis sufi?e rapida, kvankam komence nur la marbordo estis koloniigata.
La unua fiksa setlejo de la hispanoj, nomata Nueva Cádiz estis fondita en 1522, la nuna ?efurbo Karakaso fondi?is en 1567. En la jaro 1577 la hispana krono enpostenigis guberniestron por administracii la regionon.
Sendependi?o
[redakti | redakti fonton]
La sendependeco de la lando estis atingita kaj agnoskita en 1821, kvankam en la unuaj jaroj la nuna lando formis parton de la Konfederacio de la Granda Kolombio. En la luktoj de sendependi?o ludis grandan rolon la nacia heroo Simón Bolívar.
La historio de la sendependa lando dividi?as en kvin periodojn, la kvin respublikojn. La Kvina Respubliko naski?is post la nova konstitucio de 1999 favorita de la nuna prezidento Hugo Chávez.
En la 21-a jarcento
[redakti | redakti fonton]En aprilo 2002 okazis manifestacio, instigita de la opozicio, apogata de la ri?ularo kaj de la mastraro, kaj la 11-an de aprilo provo de ?tatrenverso, dum kiu la prezidanto Chávez estis kaptita kaj forkondukita, sed poste, sekve al popolaj protestoj kaj al interveno de tiu parto de la armeo kiu subtenis la bolivaran revolucion, liberigita kaj reenpostenigita kiel prezidanto de la respubliko.
En 2004 okazis kontra?registaraj protestoj, instigitaj de la mastraro, kaj loka?to, apogitaj de Usono.
La 4-an de decembro 2005 okazis parlamentaj balotoj, kiujn bojkotis la opoziciaj partioj. La partopreno estis 25 %, kompare al la pli fruaj 50–60 % (2000 kaj 2002). Partio de Chávez (Movado por la Kvina Respubliko) akiris 114 (68 %) el la 167 sidejoj de la Nacia Asembleo. La balotojn diris bonordaj ?iu lando de la Tero, escepte de Usono.
Politika organizado
[redakti | redakti fonton]
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Politiko de Venezuelo.La? la Konstitucio de la jaro 1999, Venezuelo estas federacia ?tato, organizita kiel prezidenta Respubliko sub la nomo Bolivara Respubliko de Venezuelo (República Bolivariana de Venezuela). La Prezidento de Venezuelo estas samtempe ?tatestro kaj registarestro. Plenuma povo estas ekzercita de la Prezidento. Le?odona povo estas reprezentita de la Nacia Asembleo. La Konstitucio mencias tri kromajn bran?ojn de la federacia povo: la ju?an, la civitan kaj balotan bran?ojn.
Teritoria organizado
[redakti | redakti fonton]
Venezuelo estas respublika lando, dividita en 23 ?tatoj, la Federa Distrikto (la urbo de Karakaso), 72 federaj dependa?oj (insuloj kaj insuletoj) kaj la teritorio de la Esekiba Gujano (Guayana Esequiba) (areo pretendata de Venezuelo).
?tatoj:
Vidu apartan artikolon Teritoria organizado de Venezuelo
Vidu anka? Listo de urboj de Venezuelo
Ekonomio
[redakti | redakti fonton]| Eksporta?oj | Importadoj | ||
|---|---|---|---|
| Eksporta?oj al: | Procento | Importadoj el: | Procento |
 Barato
|
47,6 % |  ?inio
|
25,8 % |
| ?inio
|
10,9 % |  Usono
|
18,5 % |
 Malajzio
|
9,09 % |  Brazilo
|
13,3 % |
 Hispanio
|
7,1 % | Barato
|
12,9 % |
 Italio
|
4,33 % |  Turkio
|
4,01 % |
| Usono
|
4 % |  Meksiko
|
3,79 % |
| Brazilo
|
1,99 % | Hispanio
|
3,43 % |
 Francio
|
1,73 % | Italio
|
2,77 % |
 Nederlando
|
1,53 % |  Argentino
|
0,94 % |
| Turkio
|
1,14 % |  Kanado
|
0,92 % |
 Gvatemalo
|
1,11 % |  UAE
|
0,85 % |
| Aliaj landoj | 9,48 % | Aliaj landoj | 15,79 % |
| Referenco: OEC - The Observatory of Economic Complexity, 2020[22] | |||
.svg)
Venezuelo havas merkatan ekonomion, kies ?efa bazo estas la eltiro kaj rafinado de petrolo por eksporto kaj interna konsumo. ?i estas la oka plej granda ekonomio en Latin-Ameriko, post Brazilo, Meksiko, Argentino, Kolombio, Peruo, Ekvadoro kaj Gvatemalo la? sia (nominala) MEP[23] kaj la sepa anka?, la? sia (nominala) MEP.
La naftoindustrio dominas la miksan ekonomion en Venezuelo. La nacia petrolkompanio estas PDVSA. La naftoindustrio disponigas proksimume trionon de la malneta enlanda produkto de la lando, proksimume 80% de ?iaj totalaj eksporta?oj, kaj proksimume duonon de la enspezo de la registaro. La ?efaj naftopumpstacioj en la lando situas ?irka? Lago de Marakajbo, ?e la Golfo de Venezuelo kaj proksime de la baseno de la rivero Orinoko, kie la plej granda naftorezervujo de la lando situas. Venezuelo provas diversigi sian ekonomion, kaj redukti sian dependecon de la naftoindustrio. Ekzistis provoj evoluigi pezan industrion en la kampo de fero kaj aluminio kaj provo revivigi agrikulturon en la lando. La ferindustrio kaj agrikulturo de la lando disponigas parton de la totalaj eksporta?oj de la lando. La lando anka? havas industriojn de konstrumaterialoj, tekstiloj, asemblado de veturiloj kaj aviadiloj. La nemovebla?oj-sektoro kaj turismo en la lando anka? estas evoluigitaj.
Malgra? la stre?itaj rilatoj inter Usono kaj Venezuelo, preska? duono de eksporta?oj estas al Usono kaj preska? triono de importado estas de tie. Kolombio (alia lando, kies rilatoj kun Venezuelo estas tre stre?aj), Brazilo, Meksiko, Panamo, ?inio, Barato, kaj Turkio estas la landoj el kiuj venas la ceteraj importa?oj. La resto de la eksporto iras al la Nederlandaj Antiloj, Barato, ?inio, Malajzio, Hispanio, kaj Italio,
La Centra Banko de Venezuelo, kies prezidanto funkcias kiel la reprezentanto de la lando ?e la Internacia Monunua Fonduso, respondecas pri la disvolvi?o de la monpolitiko kaj de la kurzo nacio valuto, la venezuela bolivaro. ?is la 1980-aj jaroj, la bolivaro estis konsiderita unu el la plej stabilaj valutoj en Latin-Ameriko, sed ekde 1983 ?i malforti?is pro alta inflacio.
La prosperaj jaroj
[redakti | redakti fonton]De la 1950-aj jaroj ?is la 1980-aj jaroj, la ekonomio de la lando estis la plej forta en Sudameriko. La ekonomia ekprospero en tiuj jaroj altiris multajn enmigrintojn. La ekonomio de la lando malforti?is dum la naftokrizo de la 1980-aj jaroj. Kun la plialti?o de naftoprezoj, la ekonomio pliforti?is, kaj multe malforti?is kiam ili falis. En 2006 la plii?o de MEP estis proksimume 10% jare, sed en 2015 estis malkresko de 6% en MEP.
La krizaj jaroj
[redakti | redakti fonton]Malgra? ekonomia ekprospero en la dua duono de la 20-a jarcento, ekde la komenco de 2020, la ekonomio de Venezuelo estas en la mezo de ekonomia kaj humanitara krizo. En julio 2017, oni anoncis, ke la akra politika krizo ka?zis valutajn rezervojn malalti?i al la plej malalta nivelo en 15 jaroj. La krizo komenci?is en 2014 pro la malalti?o de naftoprezo, kiu ka?zis perfortajn koliziojn inter manifestacianoj kaj policaj fortoj, kune kun manko de bazaj nutra?oj kaj e? malsato inter iuj el la lo?antaro de la lando.
En 2018, Venezuelo fari?is malri?a lando, kie multaj beboj suferas pro subnutrado kaj multaj e? mortas pro malsato. Kiel rezulto de la krizo, ?irka? 4,5 milionoj da venezuelaj civitanoj forlasis ?in. La? raporto donita de Unui?intaj Nacioj la? peto de la registaro, ekde la komenco de 2020, proksime de 9,3 milionoj da homoj, proksimume triono de la lo?antaro, estas en stato de modera a? severa man?a malsekureco. La fenomeno estas ?enerala en ?iuj distriktoj de la lando, inkluzive en relative prosperaj lokoj. La? la raporto, 60% de domanaroj raportis, ke ili reduktis la kvanton de viando en man?oj. Familianoj de 33% de domanaroj konsentis labori por man?a?o anstata? mono, kaj 20% de domanaroj devis vendi familiajn hava?ojn por pagi bazajn bezonoj. [24]
Hiperinflacio
[redakti | redakti fonton]La? la raportoj de la centra banko de la lando, en januaro 2008 inflacio staris je 21,9%. En la dua jardeko de la 21-a jarcento, inflacio plii?is, en 2015 inflacio atingis 275%, kaj en februaro 2019 al 2,295,981%. [25]
En 2013-2023 la venezuela bolivaro perdis ?irka? 200 mil elcentojn de sia valoro kontra? la usona dolaro, kreinte la plej ekstreman hiperinflacion en la mondo. ?is 2021 venezuelanoj tra la mondo aktive uzadis Valiu, ?iran platformon bazitan sur blok?eno, kie eblis ?iri monon al Vezenuelo, a?eti man?a?ojn kaj aliajn varojn, kaj a?eti ?ifromonon per pesoj. En decembro 2021 la platformo anoncis sian fermon pro la riska situacio en Venezuelo. La registaro kreis ?tatan nacian ciferecan monon Petro[26].
Demografio
[redakti | redakti fonton]Lingvoj
[redakti | redakti fonton]La oficiala lingvo de Venezuelo estas la hispana (precize la venezuel-hispana) kaj la indi?enaj lingvoj, inter kiuj estas (kun nombro da parolantoj) la lingvoj:
- Aka?aja ?/6000
- Arutana 17
- Gvahiba 5000/25000
- Jabarana 30
- Jarura 3000
- Kariba 7000/10000
- Kviba 600/3000
- Makua 10
- Mapoja 120
- Nengatua 30000
- Panara 3500
- Pemona 4800
- Pemonoa 1
- Sapea 5
- Sikjana 0/40
- Uv-Kuva 2500
- Vajua 300 000.
Tiuj indi?enaj lingvoj apartenas al la familioj:
Inter la uzataj lingvoj estas anka? la venezuela signolingvo.
Kulturo
[redakti | redakti fonton]Ferioj
[redakti | redakti fonton]La jaro komenci?as per la 1-a de januaro, la Novjaro. En marto a? aprilo okazas la paska festo. Ekde la 19-a de aprilo 1810 oni festas ?iujare la deklaracion de sendependeco. Kiel en aliaj landoj, la 1-a de majo estas feritago, la tago de laboro. La 24-an de junio oni festas la memoron de la batalo de Karabobo.
La nacia festo okazas la 5-an de julio (Día de la Independencia, tago de sendependeco), la tago en kiu estis verkita en 1811 la deklaracio pri sendependeco. Alia ferio estas la 24-a de julio, la naski?tago de Simón Bolívar. La malkovro de Ameriko estas festata la 12-an de oktobro, kaj kristnaskon la 25-an de decembro.
Pro la forta katolika tradicio de la landoj la plej diversaj sanktultagoj estas festataj tra la tuta jaro en malgrandaj lokaj festoj.
Muzikpedagogio El Sistema
[redakti | redakti fonton]Ekde 1975 la venezuela ekonomisciencisto kaj muzikisto José Antonio Abreu estigis tutlandan reton de junulorkestroj (Sinfónica de la Juventud Venezolana Simón Bolívar, nomata anka? El Sistema). Tio intertempe ebligis al 300.000 infanoj kaj junuloj senpage obteni muzikedukadon kaj personan muzikilon. La rezultoj fami?is internacie. La muzikpedagoga laboro de El Sistema helpas rompi la cirklon de malri?eco kaj perforto. En 2009 krei?is la filmo El Sistema de Paul Smaczny kaj Maria Stodtmeier.[27]
Vidinda?oj
[redakti | redakti fonton]
Inter la plej konataj vidinda?oj estas la katedralo de Coro, la Chiesa de San Clemente, la katedralo de Ciudad Bolívar, la katedralo de Caracas, kaj la pre?ejo de San Francisco. Aparte vidindaj estas anka? la kapitolo de Caracas kaj la domo de la guberniestroj en Ciudad Bolívar.
La panteono kaj la urba teatrejo estas inter la plej konataj konstrua?oj de Caracas..
La akvofalo de Angel estas kun alteco de 978 metroj (plej alta ?tupo 805 m) la plej alta akvofalo de la mondo.
Inter naciaj parkoj menciindas Nacia Parko Sierra Nevada.
Kuirarto
[redakti | redakti fonton]La nacia man?a?o estas Pabellón Criollo, kombina?o el nigraj faboj (Caraotas), kuirbanano (Platano), rizo kaj dis?irita fibra vianda?o (Carne Mechada). Alia tipa man?a?o estas Hallacas, mikspoto el bova?o, sekvinberoj, legomoj, kaporoj, olivoj kaj nuksoj en maiza pasto.
Amaskomunikiloj
[redakti | redakti fonton]- Televido en Venezuelo estas unu el la ?efaj amaskomunikiloj de la lando, tial ke ?i atingas 95 % el la hejmoj de Venezuelo.
Esperanto en Venezuelo
[redakti | redakti fonton] Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Esperanto-movado en Venezuelo.La? la Enciklopedio de Esperanto el 1934, pioniro de la Esperanto-movado en Venezuelo estis George O. Messerl en la urbo Porlamar, kie en 1909 estis fondata la unua landa Esperanto-grupo, kiu ricevis la nomon ?Progreso“. En 1906 la gazeto ?El Dominical“ de Caracas havis Esperanto-fakon, redaktatan de li. En 1910 en San Cristobal aperis gazeto ?Anda Lumo“. La? la iniciato de Benito Losada (en la literaturo konata kiel "Paco-Tillero") en 1912 fondi?i? nacia organiza?o Venezuela Esperanto-Asocio, kiu post kelkaj jaroj de funkciado ?esis agadi, sed la 27-an de novembro 1974 estis refondita. La? la Dietterle-statistiko en 1928 esperantistoj estis en tri urboj, la landa UEA-delegito en 1933 estis en Caracas.
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ La ?efurbo estis iam en Coro (1527-1545) kaj El Tocuyo (1545-1577). Karakaso estis oficiala ?efurbo ekde 1577. Estis provizoraj ?efurboj anka? Maracay (1812), Valencia (1812, 1830 kaj 1858), kaj Angostura (nuntempe Ciudad Bolívar, 1819-1821).
- ↑ ?Historia de los problemas limítrofes de Venezuela? (PDF). Radio Fe y Alegría. 2005. Arkivita el originalo la 22an de oktobro 2013. Konsultita la 19an de marto 2013.
- ↑ Castillo, Mariano; Hernández, Osmary (5a de marto 2013). ?Hugo Chávez, el socialista que lideró la revolución bolivariana?. CNN. Konsultita la 25an de decembro 2013.
- ↑ ?CVP: Venezuela produce entre 600.000 y 640.000 barriles diarios de petróleo?. Banca y Negocios. 18a de oktobro 2021. ?Reinaldo Quintero, presidente de la Cámara Petrolera de Venezuela, afirmó que en el país se están produciendo entre 600 y 640 mil barriles de petróleo ?
- ↑ ?La geopolítica petrolera del Gobierno está poniendo las bases para salirse del mercado estadounidense? ?los contratos de suministros al sistema Citgo que eran a 10 a?os son reducidos a una vigencia de 1 a?o, y 1 a?o de prórroga? ?PDVSA MADURA LA SALIDA DE CITGO?.[rompita ligilo] ABC de la Semana. 4a de novembro 2010.
- ↑ ?La deuda externa en 2013 alcanza los 118.758,40? ?DEUDA EXTERNA VENEZOLANA?. Economia.com. Novembro 2016.
- ↑ Di Stasio, Alejandro (29a de a?gusto 2019). ?Deuda pública de Venezuela alcanza los $130 633 millones, según la AN?. Efecto Cocuyo. Konsultita la 16an de julio 2020.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 ?Cómo Venezuela pasó de la bonanza petrolera a la emergencia económica?. BBC. 25a de februaro 2016.
- ↑ ??Cómo explicar la catástrofe económica venezolana? | Nueva Sociedad?. Nueva Sociedad | Democracia y política en América Latina. 16a de aprilo 2018. Konsultita la 24an de februaro 2022.
- ↑ Kevin Voigt. "Chavez leaves Venezuelan economy more equal, less stable", CNN, 6a de marto 2013. Kontrolita 6a de marto 2013. angle
- ↑ "The House That Chavez Built", 7a de marto 2013. Kontrolita 6a de februaro 2015. angle
- ↑ "For Venezuela, Drop In Global Oil Prices Could Be Catastrophic", 25a de decembro 2014. Kontrolita 4a de januaro 2015.
- ↑ "Volver a ser pobre en Venezuela", 1a de februaro 2015. Kontrolita 3a de februaro 2015.
- ↑ Oficejo de la Alta Komisaro de la Unui?intaj Nacioj pri Homaj Rajtoj, eld. (Junio 2018). Violaciones de los derechos humanos en la República Bolivariana de Venezuela: una espiral descendente que no parece tener fin (PDF). Konsultita la 24an de majo 2020.
- ↑ 15,0 15,1 ?500 a?os del nombre de Venezuela?. Universitato de Barcelono. Konsultita la 13an de januaro 2009.
- ↑ 16,0 16,1 ?El territorio venezolano?. Arkivigite je 2025-08-14 per la retarkivo Wayback Machine Kalipedia Venezuela. Konsultita la 20an de marto 2013.
- ↑ Límites y fronteras de Venezuela (hispane) (PDF). Centro Nacional de Tecnologías de Información (CNTI ), p. 6. Arkivita el la originalo je 2025-08-14. Alirita 2025-08-14 .
- ↑ ?Venezuela — El Mar Caribe?.[rompita ligilo] The Nature Conservancy.org. Konsultita la 20an de novembro 2012.
- ↑ Sea Around Us Project (s/f). ?EEZ Waters of Venezuela? (en angla). seaaroundus.org. Konsultita la 19an de novembro 2012.?
- ↑ Sea Around Us Project (s/f). ?EEZ Waters of Venezuela? (en angla). seaaroundus.org. Konsultita la 19an de novembro 2012.
- ↑ Refugio de Fauna Silvestre Isla de Aves (hispane). Arkivita el la originalo je 2025-08-14. Alirita 2025-08-14 .
- ↑ Venezuela (VEN) Exports, Imports, and Trade Partners (angla), 21-an de aprilo 2022
- ↑ Report for Selected Countries and Subjects (angle)
- ↑ The World Factbook Arkivigite je 2025-08-14 per Archive.today — Central Intelligence Agency, www.cia.gov
- ↑ Le Figaro Au Venezuela, l'inflation annuelle avoisine les 2 millions pour cent, prenita la 14-an de marto ?2019 (franca)
- ↑ Bradley (2025-08-14) La batalo pri ?ifromonaj revoj en Mjanmao (esperante). Tutmondaj Vo?oj. Arkivita el la originalo je 2025-08-14. Alirita 2025-08-14 .
- ↑ El Sistema, Dokumentaria filmo Arkivigite je 2025-08-14 per la retarkivo Wayback Machine de Paul Smaczny kaj Maria Stodtmeier, 2009
Plia lega?o
[redakti | redakti fonton]- Lambert, Renaud. Venezuelo, la kialoj de la ?aoso. 'Le Monde Diplomatique' decembro 2016.
Alilingve
[redakti | redakti fonton]- Atlas de Tradiciones Venezolanas. Caracas: Fundación Bigott, C.A. Editora El Nacional. 1998. ISBN 980-6428-62-5.
- Diccionario de Historia de Venezuela de la Fundación Polar. Vol. 1 al 4 (2a eldono). 1997.
- Grandes Maravillas de Venezuela. Caracas: Ediciones Editarte, C.A. Editora El Nacional. 2004. ISBN 980-6518-30-6.
- Venezuela en Datos 2007. Caracas: Ediciones Editarte, C.A. Editora El Nacional. diciembre de 2006.
Vidu anka?
[redakti | redakti fonton]Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Bazaj informoj pri Venezuelo en la vikio de UEA esperante
- Fota?oj de Venezuelo
- Kultur E-voja?-agentejo
| ||||||